عقد بیع چیست؟ به همراه ارکان آن

همگی ما اسم بیع را جایی شنیده ایم.هنگام خرید و فروش یک ملک یا اتومبیل یا چیز های شبیه به این ها،نام مبایعه نامه نامی آشناست که به واسطه آن معامله و قراردادی تنظیم می شود و شرایط و احکام عقد بیع در آن ذکر می گردد.از نظر تاریخی،خرید و فروش برای رفع احتیاجات بشر از دیر زمان وجود داشته و در طول قرون، قیودی به آن اضافه شده تا به صورت کنونی در حقوق و تجارت جای گرفته.باید گفت عقد بیع شکل کاملی از خرید و فروش است که در زندگی روزمره با آن سر و کار داریم پس بهتر است آن را بهتر بشناسیم. گفتنیست تنظیم عقد بیع کار تخصصی بوده که در حیطه کار وکلای دادگستری و مشاوران حقوقی می باشد.و در غیر این صورت با وجود کمترین اشکالی در تنظیم قرارداد ها ممکن است متحمل ضرری سنگین شوید.پس در این زمینه ریسک نکنید.

گروه حقوقی دارتوت با کمال میل و با داشتن بهترین وکلای پایه یک دادگستری حاضر است مشاوره های تخصصی و راه کار های لازم حقوقی نگارش عقد بیع را در اختیار مراجعین و موکلین خود قرار دهد تا در پروسه حقوقی قرارداد نویسی بیع و دعاوی راجب به عقد بیع دچار مشکل نشوند.شما می توانید برای دریافت فقط مشاوره حضوری یا آنلاین همین حالا با شماره‌های 09128508709 و 09904040616 تماس بگیرید و دعاوی حقوقی خود را با اطمینان کامل به ما بسپارید. همچنین این مقاله به جهت شناخت مبحث عقد بیع و انواع آن برای شما عزیزان نوشته شده است.

عقد بیع در قانون ایران

بیع در لغت به معنای فروش است و گاه به معنای خرید و فروش نیز آمده است.اصطلاح حقوقی آن نیز به همین مفهوم می‌باشد.و در قانون ایران هم به تبعیت از فقه امامیه به این معنا به کار رفته است.باید گفت بیع کامل‌ترین اقسام عقد معوض(عقود غیر مجانی) است که همواره مورد توجه حقوقدانان بوده، این عقد جزو عقود معین می باشد یعنی از آن دسته عقودی که شرایط و احکام آن در قانون مدنی ذکر شده است.
در قانون مدنی مفهوم بیع عبارت است از عقدی است که به وسیله آن یکی از طرفین بایع(فروشنده)نامیده می‌شود عین مالی را در مقابل مال دیگری به به طرف مقابل خود که مشتری نامیده می‌شود به قصد بیع تملیک می‌نماید. قانون مدنی ایران پیروی از حقوق امامیه کرده و در ماده ۳۳۸ در تعریف بیع می گوید:( بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم.)
فرق بیع و معاوضه خواه مورد آن عین معین باشد یا کلی فقط از نظر قصد طرفین معامله است. به همین جهت قانون مدنی در ماده ۳۴۰ می‌گوید:( در ایجاب و قبول الفاظ و عبارت باید صریح در معنی بیع باشد.)
قانون مدنی ایران بین عقد بیع و عقد معاوضه از حیث عوض فرق نگذاشته و هرگاه عوض در معامله پول باشد آن را بیع نامیده و هرگاه پول نباشد آن را معاوضه نامیده.
در بسیاری از قوانین کشورهای دیگر اروپایی و همینطور ملل قدیم مانند روم یونان، معاوضه از حیث ماهیت مورد معامله می‌باشدکه هرگاه عوض در معامله پول باشد بیع است و هرگاه نباشد معاوضه است.
به همین جهت است که پیدایش بیع را با پیدایش پول هم زمان دانسته اند.

اوصاف عقد بیع

بیع چنانکه از ماده ۳۳۸ قانون مدنی فهمیده می‌شود عقدی است معوض و تملیکی و لازم است. عقد معوض چنانکه در اقسام عقود اشاره می‌شود عقدیست که دارای دو مورد باشد و هر یک عوض دیگری قرار نیز از آن عقود به شمار می‌رود که یکی را مبیع و دیگری را ثمن می‌گویند.
همچنین عقد بیع چنانکه می‌تواند به وسیله شخص طرفین منعقد شود ممکن است به وسیله وکیل یا نماینده قانونی آنها نیز بگردد. مانند عقود دیگر دارای هیچ گونه تشریفات صوری‌ نیست و در صورت شرایط اساسی برای صحت باشد عقد بیع منعقد می‌گردد.

ارکان عقد بیع

در یک قرارداد خرید و فروش یا عقدبیع، ارکان یا اصطلاحاتی وجود دارد که به ۴ دسته اصلی تقسیم می شود:

• متعاملین (فروشنده و خریدار)

در عقد بیع دو طرف معامله وجود دارند. شخص اول فروشنده است که در اصطلاح حقوقی بایع نامیده می‌شود و شخص مقابل خریدار است. به همین مبنا به طرفین عقد متعاملین گفته می‌شود که از لحاظ قانونی باید دارای شرایطی باشند که در ادامه بیان می‌کنیم.
عقد بیع مانند عقود دیگر در صورتی منعقد می‌گردد که دارای شرایط اساسی برای صحت معامله باشد با تصریح ماده ۱۹۰ قانون مدنی به آنکه برای صحت هر معامله شرایط چهارگانه،اساسی است که عبارت است از :
۱. قصد و رضا طرفین برای ایجاد عقد
۲.اهلیت طرفین
۳. موضوع معین که مورد معامله باشد
۴.جهت مشروع معامله

• قبول و ایجاب

انشا عقد توسط فروشنده در اصطلاح حقوقی ایجاب نامیده می شود و به اظهار رضایتِ خریدار به این قرارداد، قبول می‌گویند. برای مثال، بایع می‌گوید که من این ماشین را به قیمت ۳۰۰ میلیون تومان به فروشنده فروختم و مشتری در جواب می گوید که ماشین را خریدم.باید گفت ایجاب و قبول از شرایط اصلی بیع هستند.
عقد بیع واقع می ‌شود به توافق قصد و رضای طرفین به انعقاد به شرط مقرون بودن به چیزی که دلالت بر آن نماید.توافق قصد و رضایت طرفین رکن اساسی برای صحت بیع می‌باشد. این است که ماده ۳۴۶ قانون مدنی می‌گوید:( عقد بیع باید مقرون به رضای طرفین باشد و عقد مکرره نافذ نیست.) عقدی که به وسیله مکره منعقد شود.
در اصل فاقد رضای متعادل می‌باشد و پس از رفع اکراه هرگاه رضایت خود را به معامله اعلام داشت صحیح می‌گردد و آن معامله از زمان عقد موثر بوده و هرگاه عدم موافقت خود را ابراز نمود آن عقد که لم یکن خواهد بود.

• مَبیع

در هر عقد بیع کالایی وجود دارد که مورد معامله قرار می گیرد و در ازای دریافت مبلغی مشخص، که ثمن خوانده می شود از فروشنده به مشتری منتقل می شود.این کالا را در حقوق ، مبیع می گویند مبیع باید دارای شرایط مختلفی باشد تا عقد بیع از نظر قانونی وجاهت داشته باشد. که از جمله آن ها موارد زیر می باشد :
۱.مالیّت داشتن: اولین مشخصه مبیع باید داشته باشد این است که مورد معامله یا همان مبیع باید دارای ارزش ریالی باشد یا به قول حقوقی مالیّت داشته باشد. البته باید توجه کرد که این مالیّت برای مبیع گاهی اوقات از دید عموم وجود ندارد و کالا فقط از نظر فروشنده آن و مشتری ارزشمند است برای مثال یک عکس یادگاری یا خانوادگی را در نظر بگیرید یا کالا های کلکسیونی که بیشتر قدمی هستند که در این صورت عقد بیع واقع می گردد.
۲. موجود بودن: از دیگر شرایط مهم مبیع این است که در هنگام معامله موجود باشد یا به قول حقوقی باید عینیّت داشته باشد، پس خرید و فروش کالا یا مبیعی که وجود خارجی ندارد از نظر قانون باطل است. مثلا کشاورزی که معامله می کند ۵۰۰ کیلو سیب از محصول زراعی خود را در ازای مبلغی به مشتری بفروشد، اما این مقدار از محصول وجود در دسترس او نیست.در این صورت عقد بیع باطل است.
۳. معیّن و معلوم بودن: در بیع باید مورد معامله مبیعی مشخص و معلوم باشد. درصورتی ‌که مبیع در اصطلاح حقوقی،مردّد یا مثلا نامعلوم باشد،باز هم عقد بیع باطل است. در اصطلاح عقدی که کالای آن بین دو چیز مردّد باشد و فروشنده و خریدار تشخیص ندهند که دقیقا کالای مورد معامله چه شرایطی دارد و چیست، معامله باطل است.
۴. قابلیّت خرید و فروش: مهم است که بدانید کالای مورد معامله یا مبیع باید از نظر قانونی قابل فروختن باشد؛ چون در غیر این صورت عقد بیع باطل می‌شود. ماده‌ ۳۴۸ قانون مدنی اعلام می دارد :(بیعِ کالایی که خرید و فروش آن ممنوع اعلام شده، باطل است.) برای مثال:
الف-خرید و فروش اموالی که جزء اموال عمومی هستند، غیرقانونی است و این اموال نمی‌توانند متعلق به شخص یا افراد خاصی باشند؛ مانند: راه‌ها و جاده‌ها، پل‌ها، پارک‌ها و باغ‌های ملّی.
ب-معامله‌ بعضی کالاها به دلیل حفظ منافع عمومی جامعه، به حکم قانون ممنوع می باشند مانند: اشیاء قدیمی ارزشمند، اسلحه یا مواد مخدّر.
پ-برخی اوقات هم مالک، مال خود را غیرقابل فروش اعلام می‌کند مانند املاک وقفی که قابل داد و ستد نیستند.
• ثَمَن: یکی از رکن های چهارگانه بیع، همان پولی است که خریدار کالا به فروشنده پرداخت می‌کند.
هر مال یا عملی که منفعت عقلایی مشروع داشته باشد می توان ثمن قرار داد.مطابق ماده ۳۳۸،ثمن میتواند هر مال یا عملی که منفعت عقلایی مشروع داشته باشد، ثمن قرار گیرد. بنابراین علاوه بر عین خارجی و کلی، منفعت، عمل و حق قابل نقل و انتقال می تواند ثمن قرار گیرد.

آثار عقد بیع

ماده ۳۶۲ قانون مدنی اعلام می دارد اگر قرارداد بیع به درستی انجام شده باشد، آثار حقوقی آن به شرح زیر خواهد بود:
• به محض وقوع عقد بیع، مشتری مالکِ مال مورد معامله می شود و خریدار، صاحب مبلغ پرداختی یا همان ثمن می شود.
• عقد بیع فروشنده طرفین را ضامن قرار می دهد.فروشنده را در قبال مال مورد معامله و خریدار را در قبال ثمن.پس اگر پس از عقد بیع معلوم شود که مال مورد معامله متعلق به شخص ثالثی بوده است، فروشنده در قبال بازگرداندن مبلغ به خریدار ضامن خواهد بود و اگر خریدار چکی بلامحل به فروشنده بدهد، در قبال آن مسئول است.
• عقد بیع فروشنده را وادار می کند تا مبیع را به خریدار تسلیم کند.و به موجب همین عقد،خریدار موظف می‌شود تا مبلغ پرداختی را در موعد مقرر و محل مقرر به فروشنده تسلیم کند.در ارتباط با تادیه ثمن، در ماده ۳۹۴ قانون مدنی، اینگونه مقرر شده است، که (مشتری باید ثمن را در موعد و در محل و بر طبق شرایطی که در عقد بیع، مقرر شده است تأدیه نماید.)
• عقد بیع از عقود لازم می باشد. و سه خیار مجلس، حیوان، تاخیر تادیه ثمن، برای عقد بیع هستند.

قرارداد نویسی و دعاوی عقد بیع با گروه حقوقی دارتوت

شما می‌توانید با این مطلب و سایر نوشته‌های موجود در سایت، یک قرارداد بیع تنظیم کنید. اما باید توجه شود که نوشتن عقد بیع یک موضوع تخصصی است و بهتر است از وکیل تنظیم قرارداد و کارشناس حقوقی کمک بگیرید.
در این راستا وکلای گروه حقوقی دارتوت با بهره گیری از روش های قانونی به شما کمک می کنند تا در فرآیند قرارداد نویسی و آثار حقوقی پس از آن تنها نباشید و خسارتی نبینید.برای دریافت مشاوره همین حالا با ما تماس بگیرید.