مواد مخدر در ارتباط با جرایم مختلف قابلیت داشته و مجازات‌های متفاوتی را در بر دارد. برخی از این جرایم شامل:

• جرم صادر کردن و وارد کردن مواد مخدر: این جرم شامل صادرات و واردات مواد مخدر از یک کشور به کشور دیگر است. مجازات برای این جرم معمولاً شدید و طبقه‌بندی‌های مختلفی بر اساس میزان و نوع مواد مخدر و سایر عوامل در نظر گرفته می‌شود.
• جرم ترانزیت مواد مخدر: این جرم شامل عبور مواد مخدر از یک کشور به کشور دیگر به منظور انتقال به مقصد نهایی می‌باشد.
• جرم حمل مواد مخدر: حمل مواد مخدر بدون مجوز قانونی از یک مکان به مکان دیگر نیز به عنوان یک جرم محسوب می‌شود.
• جرم تولید و یا ساخت مواد مخدر: تولید یا ساخت مواد مخدر از مراحلی مانند کشت گیاهان مخدر تا فرآوری و تولید مواد نهایی را شامل می‌شود.
• جرم نگهداری مواد مخدر: نگهداری و حفظ مواد مخدر برای استفاده شخصی یا فروش بدون مجوز نیز به عنوان یک جرم محسوب می‌شود.
• جرم مخفی کردن مواد مخدر: پنهان کردن یا مخفی کردن مواد مخدر از مقامات قانونی به منظور اجتناب از شناسایی و مجازات به عنوان یک جرم محسوب می‌شود.
• جرم خرید و فروش مواد مخدر: فروش و خرید مواد مخدر بدون مجوز قانونی یک جرم است که مجازات‌های سنگینی را به همراه دارد.
• جرم توزیع مواد مخدر: توزیع و تقسیم مواد مخدر بین افراد دیگر به منظور فروش یا مصرف غیرقانونی نیز جرم شناخته می‌شود.
• جرم استعمال مواد مخدر: استفاده از مواد مخدر بدون مجوز قانونی نیز به عنوان یک جرم در نظر گرفته می‌شود، البته مجازات‌های این جرم ممکن است نسبت به سایر جرایم کمتر باشد.

مجازات‌های مرتبط با مواد مخدر معمولاً بستگی به نوع و میزان مواد مخدر، فعالیت‌های مرتبط با آن، و قوانین هر کشور دارد. در بسیاری از کشورها، مصرف، توزیع، ترانزیت، تولید، و دیگر فعالیت‌های مرتبط با مواد مخدر تحت قوانین سخت گیرانه قرار دارد. در ادامه مجازات‌های متداول برای هر دسته را بررسی می‌کنیم:

الف-مجازات مواد مخدر سنتی: ماده ۵ قانون مبارزه با مواد مخدر در مورد مجازات مخدرهای سنتی می‌باشد. طبق این قانون هر کس تریاک و یا مخدرهای مشابه مانند بنگ و چرس و شیره و سوخته تریاک را خرید، نگهداری، مخفی و یا حمل کند، با توجه به وزن ماده مخدر حمل شده مجازات خواهد شد.

ماده ۵ قانون مبارزه با مواد مخدر در مورد مجازات مخدرهای سنتی تبییناتی دارد. به این ترتیب که:

۱.مصرف، نگهداری، حمل یا مخفی کردن مواد مخدر سنتی (مانند تریاک، بنگ، چرس، شیره و سوخته تریاک) به وزن یک تا پنجاه گرم، با جریمه نقدی تا سه میلیون ریال و تا پنجاه ضربه شلاق مجازات می‌شود.

۲.برای مواد مخدر سنتی با وزن بین پنجاه گرم تا پانصد گرم، جریمه نقدی تا پانزده میلیون ریال و تا ۷۰ ضربه شلاق تعیین می‌شود.

۳.برای مواد مخدر سنتی با وزن بین پانصد گرم تا پنج کیلوگرم، جریمه نقدی تا شصت میلیون ریال، تا ۷۴ ضربه شلاق، و حبس تا ده سال در نظر گرفته می‌شود. در صورت تکرار این جرم، علاوه بر مجازات‌های گفته شده، اموال متخلف مصادره می‌شود و در صورت تکرار بار سوم، مجازات اعدام نیز در نظر گرفته می‌شود.

۴.برای مواد مخدر سنتی با وزن بیش از بیست کیلوگرم تا یکصد کیلوگرم، هر کیلوگرم مواد مخدر به ازای دو میلیون ریال جریمه نقدی تعیین می‌شود، همچنین در صورت تکرار جرم، اموال متخلف مصادره می‌شود.

۵.برای مواد مخدر سنتی با وزن بیش از صد کیلوگرم، جریمه نقدی، شلاق و حبس ابد در نظر گرفته می‌شود.

ب- مجازات مواد مخدر صنعتی:در رابطه با مخدرهای صنعتی، هر کسی هروئین، مرفین، کوکائین و دیگر مشتقات شیمیایی این مواد را وارد کشور کند و یا اینکه اقدام به تولید این مواد کند، یا در معرض فروش، حمل و مخفی سازی قرار دهد با رعایت تناسب و با توجه به وزن مواد به شرح زیر مجازات خواهد شد:

۱.برای مواد مخدر صنعتی با وزن تا پنج سانتی گرم، جریمه نقدی تا یک میلیون ریال و تا ۵۰ ضربه شلاق تعیین می‌شود.

۲.برای مواد مخدر صنعتی با وزن از پنج سانتی گرم تا یک گرم، جریمه نقدی از دو تا شش میلیون ریال و تا ۷۰ ضربه شلاق در نظر گرفته می‌شود.

۳.برای مواد مخدر صنعتی با وزن از یک گرم تا چهار گرم، جریمه نقدی از هشت تا بیست میلیون ریال، حبس دو تا پنج سال و تا ۷۰ ضربه شلاق تعیین می‌شود.

۴.برای مواد مخدر صنعتی با وزن از چهار گرم تا پانزده گرم، جریمه نقدی از بیست تا چهل میلیون ریال، حبس پنج تا هشت سال و تا ۷۰ ضربه شلاق تعیین می‌شود.

۵.برای مواد مخدر صنعتی با وزن از پانزده گرم تا سی گرم، جریمه نقدی از چهل تا شصت میلیون ریال، حبس ده تا پانزده سال و تا ۷۰ ضربه شلاق در نظر گرفته می‌شود.

۶.برای مواد مخدر صنعتی با وزن بیش از سی گرم، مجازات اعدام و مصادره اموال قائل می‌شود.