حضانت فرزند
از مهمترین وظایف پدر و مادر مراقبت و نگهداری فرزندان می باشد چرا این مسولیتی می باشد که زمانی زوجین تصمیم به فرزند آوری می نمایند بایستی مسولیت آن را نیز به عهده گیرند.اهمیت مسئله نگهداری و تربیت اطفال بر هیچکس پوشیده نیست و این امر مورد عنایت خاص همه قانونگذاران و مصلحان اجتماعی بوده چرا که خوشبختی و پیشرفت جامعه در گرو نگهداری درست و آموزش و پرورش صحیح کودکان است.از این رو مبحث حضانت به عنوان موضوعی مستقل در حقوق خانواده قرار گرفته و البته اهمیت آن زمانی دو چندان می شود که زن و شوهر تصمیم به طلاق می گیرند و عهده داری حضانت فرزندشان به میان می آید و حتی خود به دعوای حقوقی مستقل تبدیل می گردد که نیاز است برای تامین امنیت روحی و روانی و حتی جسمانی کودکان،در کوتاه ترین زمان ممکن حل و فصل شود.
گروه حقوقی دارتوت با کمال میل و با داشتن بهترین وکلای پایه یک دادگستری در دعاوی مربوط به خانواده از جمله دعاوی مربوط به حضانت حاضر است مشاوره های تخصصی و راه کار های لازم حقوقی را در اختیار مراجعین و موکلین خود قرار دهد تا در پروسه حقوقی دریافت حضانت فرزد خود دچار مشکل نشوند. شما می‌توانید برای دریافت فقط مشاوره حضوری یا آنلاین همین حالا با همین حالا با شماره‌های 09128508709، 09904040616 یا 02188799791 تماس بگیرید و دعاوی حقوقی خود را با اطمینان کامل به ما بسپارید. همچنین این مقاله به جهت شناخت مبحث حضانت،شرایط آن برای شما عزیزان نوشته شده است.
مفهوم حضانت
کلمه حضانت در لغت به معنای نگهداری است. معنی اصطلاحی آن نیز از معنی لغوی آن دور نیفتاده البته قانون مدنی این کلمه را تعریف نکرده اما می‌توان گفت حضانت نگه داشتن طفل،مواظبت و مراقبت از او و تنظیم روابط طفل با اجتماع است.با رعایت حق ملاقات که برای خویشان نزدیک شناخته شده است.
بنابراین حضانت بیشتر ناظر به حمایت جسمی از کودک بوده هرچند که حمایت روحی و اخلاقی طفل نیز در این نهاد حقوقی شناخته شده است .
ماهیت حضانت
حضانت هم حق و هم تکلیف است زیرا ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی مقرر می‌دارد:(نگهداری اطفال هم حق و هم تکلیف ابوین است.) و ماده ۱۱۷۲می‌گوید:( هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل به عهده آنهاست از نگهداری او امتناع کنند. در صورت امتناع یکی از ابوین، حاکم باید به تقاضای دیگری یا به تقاضای قیم یا یکی از اقربا و یا به تقاضای مدعی العموم نگهداری طفل را به هر یک از ابوین اینکه حضانت به عهده اوست الزام کند و در صورتی که الزام ممکن یا موثر نباشد حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت شده باشد به خرج مادر تامین کند.)
حضانت در حقوق ایران
نگهداری و تربیت اطفال عنوان باب دوم از کتاب هشتم از جلد دوم قانون مدنی موااد ۱۱۶۸ تا ۱۱۷۹ این قانون را تشکیل می‌دهد البته علاوه بر قانون مدنی در قانون حمایت خانواده و آیین نامه‌های آن راجع به این موضوع بحث شده است مقررات قانون مدنی مبتنی بر فقه امامیه بوده و برای همین نیز برای نگهداری کلمه حضانت به کار می‌رود که قانون مدنی نیز گاهی آن را استفاده کرده است.
در ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی به جنبه معنوی و اخلاقی حضانت اشاره می‌کند این ماده مقرر می‌دارد:( هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد دادگاه می‌تواند هر تصمیمی که درباره حضانت طفل مقتضی بداند اتخاذ کند.)
ممکن است سوال شود که آیا شیر دادن نیز جزو حضانت است یا خیر ؟
در فقه امامیه رضاع یا شیر دادن مادر به طفل جزو حضانت نیست. شیر دادن مادر امری مستحب است و نه واجب، مگر اینکه کسی جز مادر وجود نداشته باشد یا وجود داشته باشد ولی به علت فقدان پدر یا فقر او و نبودن مالی برای کودک نتوان شیر دادن را به کس دیگری واگذار کرد.قانون مدنی نیز همین نظر را پذیرفته و مقرر می‌دارد مادر مجبور نیست که به طفل خود شیر دهد مگر در صورتی که تغذیه طفل به غیر شیر مادر ممکن نباشد.این ماده ۱۱۷۶قانون مدنی می‌باشد.چون اصولاً مادر مکلف به شیر دادن فرزند خود نیست و می‌تواند برای این کار در صورتی که آن را بپذیرد اجرت مطالبه کند در این صورت اگر طفل دارایی داشته باشد اجرت شیر دادن از دارایی خود او داده خواهد شد و اگر دارایی نداشته باشد پرداخت اجرت از باب نفقه بر عهده پدر است و چنانچه پدر هم نداشته باشد این تکلیف به عهده جد پدریست که در ماده ۱۱۹۹قانون مدنی به آن اشاره شده است و در صورت فقر او مادر مکلف است به عنوان نفقه مجانا کودک را شیر دهد یا شیر دادن طب را به طریق دیگری تامین کند.
اشخاصی که عهده‌دار حضانت هستند
در درجه اول حق و تکلیف طبیعی و قانونی پدر و مادر است که طفل را به دنیا آوردند و این تکلیف تا زمان که طفل به سن بلوغ نرسیده باقی است. فقط مسئله اینجاست که آیا در دوره ازدواج پدر و مادر از نظر حضانت برابرند یا یکی بر دیگری تقدم دارد که در این زمینه فقها نظرات مختلفی ارائه دادند اما بنابر قول مشهور فقهای امامیه مادر تا ۲ سال در مورد پسر و تا ۷ سال در مورد دختر بر پدر اولویت و تقدم دارد اعم از اینکه کودک پسر باشد یا دختر .
البته واگذاشتن حضانت کودک به مادر در سال‌های نخستین زندگی طفل امری طبیعی و منطقی است چرا که مهربانی و از خود گذشتگی مادر و مراقبت و مواظبت و از طفل از هر کسی بیشتر است و کودک در این سنین به مادر بیش از هر شخص دیگری نیازمند است. البته پدر باید در دوران ازدواج در امر حضانت با مادر همکاری کند. زیرا اختیارات گسترده ای در امور مالی و غیرمالی او دارد و مخارج خانواده از جمله هزینه نگهداری طفل به عهده او می‌باشد
بعد از رسیدن پسر به سن ۲ سال تمام و رسیدن دختر به ۷ سال تمام اولویت در امر حضانت بنابر آنچه بیشتر فقهای امامیه می‌گفتند با پدر خواهد بود قانون مدنی نیز در این زمینه از قول مشهور فقهای امامی پیروی کرده و فرق گذاشتن بین پدر یا مادر در امر حضانت را چنین توجیه کردند که در خانواده ایرانی شوهر رئیس خانواده و دارای ولایت قهری نسبت به اطفال خود می‌باشد.از این رو جز در سال‌های نخستین زندگی که طفل احتیاج بیشتری به مواظبت و مراقبت مادر دارد باید نگهداری او به پدر واگذار میشد
اما با توجه به واقعیت‌های جامعه امروز و مصلحت طفل طرحی به مجلس شورای اسلامی رسید که مقرر می‌داشت برای حضانت و نگهداری طفل مادر تا سن ۷ سالگی اولویت دارد و پس از آن در صورت حدوث اختلاف با رعایت مصلحت کودک و به تشخیص و تایید دادگاه می‌باشد .البته این طرح با کش و قوس‌های فراوانی همراه بود اما در نتیجه که به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید برای حضانت و نگهداری طفلی که پدر و مادر او جدا از یکدیگر زندگی می‌کنند مادر تا سن ۷ سالگی اولویت دارد و پس از آن با پدر است همچنین طبق تبصره بعد از از ۷ سالگی در صورت حدث اختلاف حضانت طفل با رعایت مصلحت کودک به تشخیص دادگاه می‌باشد.
همین الان مشاوره بگیر
شرایط حضانت
مقصود از شرایط حضانت شرایطی است که باید در شخصی که نگهداری واگذار می‌شود وجود داشته باشد شکی نیست که حضانت را باید به کسی واگذار کرد که شایستگی و توانایی برای انجام آن را داشته باشد بنابراین باید شرایط زیر را داشته باشد:
- بلوغ : بدیهی است که شخص نابالغ که خود نیاز به نگهداری دارد نمی‌تواند عهده دار حضانت شود.
- عقل :کسی که نگهداری طفل واگذار می‌شود باید عاقل باشد قانونگذار فقط در مورد مادر این شرط را ذکر کرده اما شکی نیست که هیچگاه نمی‌توان حضانت را به دیوانه واگذار کرد و از این رو فرقی بین پدر و مادر و غیره نیست.
- توانایی عملی : در مورد این شرط نص صریح در قانون دیده نمی‌شود اما بدیهی است که نمی‌توان حضانت را به کسی که توانایی انجام آن را ندارد محول نمود این نکته را از ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی نیز می‌توان استنباط کرد .
- شایستگی اخلاقی : درباره این شرط نیز قانونگذار به صراحت سخن نگفته اما می‌توان لزوم آن را از ماده ۱۱۷۳ استنتاج کرد در حقوق اسلامی نیز گروه با شرط عدالت و امانت به لزوم شایستگی اخلاقی اشاره کرده‌اند.
- عدم ازدواج مادر با شخص دیگر : برابر ماده ۱۱۷۰قانون مدنی که مبتنی بر فقه امامیه است مادر تا زمانی دارای حق حضانت است که شوهر دیگری اختیار نکرده باشد و ازدواج مادر با شخصی غیر از پدر طفل مانع حضانت طفل است. چرا که اغلب در این گونه موارد مادر نمی‌تواند وظیفه نگهداری طفل را چنانکه باید انجام دهد و جمع بین وظایف ناشی از حضانت و تکالیفی که ازدواج به دوش او می‌گذارد دشوار خواهد بود با این حال اگر دادگاه تشخیص دهد مادر با اینکه شوهر دیگری اختیار کرده برای نگهداری طفل مناسب تر از پدر است حضانت را با توجه به مصلحت مادر خواهد داد. این مورد از مواد ۱۲ و ۱۳ قانون حمایت خانواده سال ۱۳۵۳ و مواد ۴۱ و ۴۵ قانون جدید حمایت خانواده استنباط می‌شود. اما ممکن است با نظر دادگاه مادر همچنان حضانت را بر عهده داشته باشد.همچنین هرگاه بر اثر ازدواج مادر حضانت طفل به پدر واگذار شود و پس از مدتی ازدواج مادر منحل گردد مادر حق خود را نسبت به حضانت باز خواهد یافت.
- اسلام : بنا بر حقوق امامیه کافر نمی‌تواند حضانت را فرد مسلمان را به عهده داشته باشد زیرا ممکن است از لحاظ ایمان و حمایت اخلاقی برای طفل زیان آور و خطرناک باشد پس می‌توان گفت بر اساس اصل ۱۶۷ قانون اساسی کفر مانع حضانت است .
- سلامتی : هرگاه مادر یا پدری که دارای حق حضانت هست به یک بیماری واگیردار مانند سفلیس و یا سل یا شبیه به آن دچار شود که بیم آن رود به طفل سرایت می‌کند و برای او زیان بار است حضانت با نظر دادگاه ساقط می‌شود.
سلب حضانت
در قانون مدنی بر اساس فقه امامیه و با توجه به مصلحت طفل امکان سلب حضانت از کسی که اصولاً باید دارای اولویت باشد پیش بینی شده است بنابراین دادگاه می‌تواند با شرایط مذکور در قانون،حضانت را از پدر یا مادر که حق تقدم دارد گرفته و به دیگر اشخص ثالث واگذار کند.مثلا اگر مادر فساد اخلاقی داشته باشد یا پدری که طفل تحت حضانت اوست به مواد مخدر معتاد شود به نحوی که سلامتی جسمی یا روحی کودک به خطر بیفتد دادگاه می‌تواند حضانت را به شخص دیگری محول نماید.
فوت پدر یا مادری که عهده‌دار حضانت هستند
هرگاه پدر یا مادری که حضانت طفل به او واگذار شده است فوت کند حضانت ساقط می‌شود و نگهداری طفل با آن دیگری که زنده است خواهد بود ماده ۱۱۷۱ قانون مدنی قاعده مذکور را با رعایت با عبارات زیر بیان کرده است:( در صورت فوت یکی از اببین حضانت طیف با آنکه زنده است خواهد بود هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده باشد در صورت فوت او حضانت بر عهده مادر خواهد بود نه وصی.)
جنون پدر یا مادر که حضانت دارند
در صورت جنون پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست،حضانت نیز، ساقط می‌شود و نگهداری طفل با دیگری خواهد بود ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی در این باره می‌گوید:(اگر مادر در مدتی که حضانت طفل با اوست مبتلا به جنون شود حق حضانت با پدر خواهد بود.) ملاحظه می‌شود این ماده فقط جنون مادر را ذکر کرده و از پدر سخنی نگفته اما چون جنون مادر خصوصیتی ندارد و ملاک حکم جنون پدر و مادر یکیست می‌توان گفت در جنون پدر هم حضانت به مادر واگذار خواهد شد .
البته هرگاه به علت جنون پدر یا مادرت حضانت ساقط شود و پس از مدتی مجنون بهبود یابد مانعی که برای اعمال حضانت وجود داشته هم از میان می‌رود و مادر یا پدر می‌تواند حق خود را اعمال کند.
حضانت طفل بعد از فوت پدر و مادر
در حقوق جدید ایران وضع حضانت طفل بعد از پدر و مادر روشن نشده اما از پاره ای مواد مندرج در قانون مدنی و قانون امور حسبی با توجه به اصول کلی حقوقی می‌توان راه حل‌هایی به شرح زیر مطرح نمود:
پس از پدر و مادر حضانت با جد پدری طفل است زیرا قانون او را ولی قهری و نماینده قانونی طفل قرار داده و اداره امور کودک را به او محول کرده که از موارد ۱۱۸۱ و ۱۳۸۳ استنباط می‌گردد. پس باید در حضانت بر دیگران مقدم شود.
ماده ۱۱۸۸ قانون مدنی نیز برمی‌آید که جد پدری نسبت به حضانت مولی علیه خود دارای حق و تکلیف است. در صورت فقدان جد پدری باید حضانت را به وصی منصوب از طرف پدر یا جد پدری در صورتی که چنین اختیاری به او داده شده باشد واگذار کرد. در واقع ماده ۱۱۸۸ قانون مدنی به این نکته تصریح کرده است. این ماده می‌گوید:( هر یک از پدر و جد پدری بعد از وفات دیگری می‌تواند برای اولاد خود که تحت ولایت او می‌باشند وصی معین کند تا بعد از فوت خود در نگهداری و تربیت آنها مواظبت کرده و اموال آنها را اداره نماید.) اختیار جد پدری و وصی منصوب از طرف ولی قهری در امر حضانت از ماده ۷۳ قانون امور حسبی نیز قابل استنباط می‌باشد.
اجرت حضانت
از ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی که می‌گوید:( نگهداری اطفال حق و تکلیف ابوین است.) چنین استنباط می‌گردد که پدر یا مادر در نگهداری و حفاظت و حضانت طفل به تکالیف قانونی خود عمل و برای انجام این وظیفه قانونی حق مطالبه اجرت ندارند و ظاهر در آن است که تکلیف حضانت مجانیست.اما اگر حضانت طفل کسی غیر از مادر یا پدر محول شده باشد طبق ضوابط کلی و عمومی چون عمل او محترم است به وی اجرت تعلق می‌گیرد مگر اینکه نگهدارنده طفل قصد تبرع داشته باشد. البته باید گفت نفقه طفل حتی زمانی که حضانت با مادر است،اصولا به عهده پدر است مگر در شرایط ویژه.
ضمانت اجرای حضانت
ماده ۴۰ قانون حمایت خانواده مسئولیت کیفری برای عدم انجام وظیفه نگهداری مقرر کرده است.
بنا بر این ماده از قانون حمایت از خانواده :(هرکس از اجرای حکم دادگاه در مورد حضانت طفل استنکاف کند یا مانع اجرای آن شود یا از استرداد طفل امتناع ورزد، حسب تقاضای ذی‌نفع و به دستور دادگاه صادرکننده رأی نخستین تا زمان اجرای حکم بازداشت می شود.)
ماده ۵۴ قانون حمایت از خانواده نیز می گوید:( هرگاه مسئول حضانت از انجام تکالیف مقرر خودداری کند یا مانع ملاقات طفل با اشخاص ذی‌حق شود، برای بار اول به پرداخت جزای نقدی درجه هشت و درصورت تکرار به حداکثر مجازات مذکور محکوم می شود.)
روند دریافت حضانت فرزندان با گروه حقوقی دارتوت
در این راستا وکلای گروه حقوقی دارتوت با بهره گیری از روش های قانونی به شما کمک می کنند تا در فرآیند دریافت حضانت فرزندان خود و آثار حقوقی پس از آن تنها نبوده و در کوتاه ترین زمان ممکن و حداقل خسارت وارده حضانت فرزند خود را عهده دار شوید.برای دریافت مشاوره همین حالا با ما تماس بگیرید.
همین الان مشاوره بگیر
▪ ارتباط با ما
جهت دریافت مشاوره رایگان، می‌توانید به دو صورت حضوری و تلفنی، با ما در ارتباط باشید.
آدرس: تهران، میدان ونک، خیابان گاندی شمالی، کوچه صانعی غربی، پلاک ۲۱، طبقه سوم، واحد ۳۰۳
▪ دسترسی سریع
(لطفا VPN خود را روشن کنید)
▪ آخرین مقالات دارتوت
مشاوره و تماس
وکلای گروه حقوقی دارتوت، با بهره‌گیری از روش‌های قانونی به شما کمک می کنند تا در فرآیند دعاوی مربوط به افترا و آثار حقوقی و کیفری پس از آن تنها نبوده و در کوتاه ترین زمان ممکن و حداقل خسارت وارده در دعوای خود پیروز شوید. شما می‌توانید برای دریافت مشاوره حضوری یا آنلاین همین حالا با شماره‌های 09128508709 و 09904040616 تماس بگیرید.
درخواست مشاوره تخصصی
چرا دارتوت را باید انتخاب کنید؟
سئوالات متداول
بیشترین سئوالاتی که شما از ما پرسیده‌اید و ما پاسخ داده‌ایم:
مسائل مالیاتی، همیشه پیچدگی خاص خود را دارند که نیاز است برای جلوگیری از جریمه‌های متعدد، یا کارشناسان مالیاتی مشورت نمایید.
انعقاد قرارداد، نکات بسیاری دارد که باید مفاد آن، به صورت کامل و واضح و شفاف درج شود. برای راهنمایی بیشتر، با کارشناسان دارتوت در تماس باشید.
برای دریافت اجرت المثل زن، باید به دادگاه مراجعه کرد و دادخواست مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت را ارائه داد.
