نگاهی کامل به مهریه
از زمان های قدیم و به ویژه در کشورهای مسلمان، سنت مهریه وجود داشته و دارد. به شکلی که هنگام وقوع عقد،برای زن، مهریه در نظر گرفته می شود.سنت مهریه،میان یهودیان هم وجود دارد و در هنگام طلاق یا فوت شوهر، آن را به زن پرداخت می نمایند.چه بسا از این طریق به دین ما نیز وارد شده است. در کشور ما نیز رسم گرفتن مهریه، وجود داشته و هنگام وقوع عقد نکاح برای زنان، مهریه مشخص و معینی، در نظر گرفته می شود. امروزه دعاوی مربوط به مهریه در کنار دعاوی طلاق،پرونده های فراوانی را در دادگاه های خانواده به خود اختصاص داده و زمینه ساز اختلافات و مشکلات فراوانی برای هر دو طرف شده است.گاه این دعاوی آن چنان پیچیده می شود که علاوه بر زمان بر بودن آن،زجر آور و پر عذاب نیز می باشد.که مهم ترین دلیل آن هم عدم مشورت با وکلای دادگستری و مشاوران حقوقی در همان ابتدای کار است.همچنین فرآیند دریافت مهریه نیز بایستی با همراهی یک وکیل خبره انجام گیرد تا زن به حق قانونی و شرعی خود دست یابد،چه بسا گاهی عدم همراهی وکیل می تواند منجر شود تا زن این حق خود را از دست بدهد و یا به هر نحوی متضرر گردد.
گروه حقوقی دارتوت با کمال میل و با داشتن بهترین وکلای پایه یک دادگستری در دعاوی مربوط به خانواده از جمله دعاوی مهریه حاضر است مشاوره های تخصصی و راه کار های لازم حقوقی را در اختیار مراجعین و موکلین خود قرار دهد تا در پروسه حقوقی دریافت مهریه دچار مشکل نشوند. شما می‌توانید برای دریافت فقط مشاوره حضوری یا آنلاین همین حالا با همین حالا با شماره‌های 09128508709، 09904040616 یا 02188799791 تماس بگیرید و دعاوی حقوقی خود را با اطمینان کامل به ما بسپارید. همچنین این مقاله به جهت شناخت مبحث مهریه ،شرایط و انواع آن برای شما عزیزان نوشته شده است.
ماهیت مهریه
مهر یا صداق که به فارسی کابین هم گفته می‌شود مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک آن می‌شود و مرد ملزم به دادن آن به زن می‌باشد.همانطور که گفته شد نهاد مهریه در حقوق ایران مبتنی بر سنت و مذهب است و نظیر آن را در حقوق غربی نمی‌توان یافت.
البته تعیین مهریه های سنگین که به تازگی معمول شده عیوبی دارد و به ویژه می‌توان آن را سدی در راه تشکیل خانواده محسوب کرد اما مهریه که از جانب مرد به زن داده می‌شود می‌تواند کمبود سهم الارث زن را در حقوق ما تا حدی جبران کند. به علاوه مهریه در عرف نشانه ارج و احترامی است که مرد برای زن قائل است و مظهر تعهد شوهر برای تامین زندگی زن است.البته گفتنی است در ازدواج دائم تعیین مهریه شرط صحت عقد نیست و ممکن است نکاح بدون تعیین مهریه واقع شود که در این صورت زن پس از نزدیکی مستحق مهرالمثل خواهد بود که به آن اشاره خواهیم کرد.
مهریه در قانون ایران
مقررات راجع به مهریه در مواد ۱۰۷۸ تا ۱۱۰۱ در قانون مدنی آمده است که همگی از فقه امامیه گرفته شده است.
انواع مهریه
در فقه و قانون مدنی مهریه بر سه گونه است مهرالمسمی،مهرالمثل و مهرالمتعه که هر یک دارای شرایط و احکامی می‌باشد که به توضیح هر یک پرداخته ایم :
مهرالمسمی : هرگاه مهریه در عقد ازدواج تعیین شده باشد آن را مهرالمسمی می‌گویند. اصطلاح مهرالمسمی از فقه اسلامی گرفته شده و در ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی به کار رفته ولی قانون مدنی آن را تعریف نکرده است با این حال با استفاده از مواد مختلف قانون و با توجه به فقه اسلامی می‌توان گفت مهرالمسمی عبارت از مال معینی است که به عنوان مهریه با توافق زوجین تعیین می‌شود یا شخصی که زوجین انتخاب کردند معین می‌نماید.
این مال ممکن است عین باشد مثل خانه زمین باغ اتومبیل و غیر این‌ها و یا ممکن است منفعت باشد مثل سکونت یا اجاره بهای خانه‌ای را برای مدت معین قرار داد که ارزش اقتصادی داشته باشد مانند تعلیم زبان خارجی یا هنری خاص یا ساختن خانه معین.همچنین به گفته قانون می‌تواند یک حق باشد.
مهرالمثل : مهرالمثل مهریه ای است که به موجب قراردادی تعیین نشده و بر حسب عرف و عادت و با توجه به وضع زن از لحاظ سن،زیبایی،تحصیلات،موقعیت خانوادگی و اجتماعی و … با در نظر گرفتن مقتضیات زمان و مکان معین می‌گردد.
ماده ۱۰۹۱ قانون مدنی می گوید:(برای تعیین مهرالمثل باید حال زن از حیث شرافت خانوادگی و سایر صفات و وضعیت او نسبت به اماثل و اقارن و اقارب و همچنین معمول محل و غیر در نظر گرفته شود.) بنابر قانون مدنی زن در موارد زیر مستحق مهرالمثل است:
- هرگاه مهر در عقد تعیین نشده باشد و قبل از ترازوی برای مهر معین بین زوجین نزدیکی واقع شود که در ماده۱۰۸۷ قانون مدنی آمده است.
- هرگاه عدم مهر در عقد شرط شده باشدو قبل از تراضی طرفین برای مهر معین بین زوجین نزدیکی واقع شود که در ماده۱۰۸۷ قانون مدنی آمده است.
- هرگاه توافق طرفین درباره درباره مهرالمسمی به جهتی باطل باشد چنانکه مال تعیین شده مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد که در ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی به آن اشاره شده است.
- هرگاه نکاح باطل و زن جاهل به بطلان بوده و نزدیکی هم واقع شده باشد ماده ۱۰۹۹ قانون مدنی در این خصوص می‌گوید:( در صورت جهل زن به فساد نکاح و وقوع نزدیکی زن مستحق مهرالمثل است.)
مهرالمتعه : در صورت وقوع طلاق قبل از نزدیکی و تعیین مهریه زن مستحق مهرالمتعه خواهد بود در ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی در این خصوص می‌گوید:( هرگاه مهریه در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهریه زن خود را طلاق دهد زن مستحق مهرالمتعه است و اگر بعد از آن طلاق دهد مستحق مهرالمثل خواهد بود.) مهرالمتعه یا متعه در اصطلاح حقوقی مالی است که شوهر در صورت وقوع طلاق قبل از نزدیکی و تعیین مهریه به تناسب وضع اقتصادی خود به زن می‌دهد.برابر ماده ۱۰۹۴ قانون مدنی برای تعیین مهر المتعه حال مرد از حیث مالی ملاحظه می‌شود.
ویژگی های مهریه
یادتان باشد قراردادی که زن و مرد راجع به مهریه می‌بندند یک قرارداد تبعی است یعنی قراردادی است که جنبه مالی دارد و جدا از اصل نکاح ولی تابع آن می‌باشد پس بنابراین باید شرایط اساسی صحت معامله در آن رعایت شود. بنابراین :
- مهریه باید مالیات داشته باشد یعنی دارای ارزش داد و ستد اقتصادی باشد و به عبارت دیگر باید عوض در یک قرارداد معوض قرار گیرد که در ماده ۱۷۸ قانون مدنی به آن اشاره شده.
- مهریه باید قابل تملک به وسیله زن باشد که در ماده ۱۰۷۸ قانون مدنی آمده بنابراین اموال و مشترکات عمومی مانند جاده‌ها و باغ‌های عمومی و موقوفات را نمی‌توان مهریه قرار داد. همچنین مالی را بر اثر صدور اجرایی صدور اجرایه بازداشت شده نمی‌توان به عنوان مهریه قرار داد مگر با اجازه دارنده حق. مال قابل تملک همچنان که در بالا نیز اشاره شد ممکن است عین معین یا کلی یا منفعت یا کار یا حتی حق باشد و قابلیت تملک درباره هر یک از این اموال می‌تواند صدق نماید باید توجه داشت اگر مهریه عین معین باشد باید در زمان عقد موجود باشد و اگر معلوم شود از ماده ۳۶۱ قانون مدنی ای مثال از بین رفته بوده تعیین مهریه باطل و بی اثر است و مثل یا قیمت آن به زن تعلق می‌گیرد. که از ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی استباط می شود.
- مالی که مهریه قرار داده می‌شود باید ملک شوهر باشد.البته ملک ر را هم با اذن مالک می‌توان مهریه قرار داد اگر ملک غیر بدون اذن مالک مهریه قرار داد و بعداً مالک آن را اجازه کند تعیین مهریه نافذ و درست خواهد بود، اما اگر صاحب مال اجازه ندهد شوهر باید مثل یا قیمت آن را به زن بدهد که در ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی به آن اشاره شده.
- مهریه باید بین طرفین تا حدی که رفع جهالت آنها بشود معلوم باشداین مورد نیز در ماده ۱۰۷۹ قانون مدنی آمده است.بنابراین نمی‌توان مقدار نامعلومی از زمین و یا طلا یا کالایی را که مشخصات آن معلوم نیست به عنوان مهریه قرار داد.
- مهریه باید معین باشد.یعمی نمی توان یکی از دو یا چند چیز را به طور مردد به عنوان مهریه قرار داد.مثل یکی از دو خانه به طور نا معین.
- مهریه باید منفعت عقلایی مشروع داشته باشد که از مواد ۲۱۵ و ۳۴۸ قانون مدنی استنباط می‌گردد. بنابراین چیزی را که قانون فروش یا استعمال آن را منع کرده مانند مواد مخدر نمی‌توان به عنوان مهریه قرار داد.
- شوهر باید قدرت بر تسلیم مهریه را داشته باشد وگرنه تعیین مهریه درست نخواهد بود مثلاً انگشتر یا گردنبندی را که در چاه افتاده و دست یافتن به آن ممکن نیست نمی‌توان به عنوان مهریه قرار داد البته اگر شوهر قادر به تسلیم آن نباشد ولی زن قادر به دست آوردن آن باشد می‌تواند خودش آن را به دست آورد.
همین الان مشاوره بگیر
تعیین مقدار مهریه
در حقوق مدنی برای مهریه از نظر مقدار حداقل و حداکثری معین نشده است و زوجین می‌توانند آن را با توافق یکدیگر تعیین کنند.در ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی در این زمینه آمد :(تعیین مقدار مهر منوط به تراضی طرفین است.) شکی نیست که قرار دادن مهریه‌های سنگین در ازدواج که متاسفانه امروز معمول شده اگر از نظر اسلام ممنوع نباشد اما ناپسند است .گرانی روز افزون مهریه یکی از مشکلات ازدواج در عصر فعلی است که باید چاره‌ای برای آن اندیشید.آموزش و پرورش صحیح دختران و خانواده‌ها و معتقد ساختن آنان به اینکه ازدواج یک معامله اقتصادی نیست و حیثیت و آبرو و خوشبختی دختر و گرمی خانه و خانواده به زیادی مهریه بستگی ندارد و در واقع فرهنگ سازی بیش از اصلاح قانون می‌تواند در تعدیل مهریه موثر باشد.
با وجود این قانون جدید حمایت خانواده میزان مهریه را به گونه‌ای محدود کرده است،برابر ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده سال ۱۳۹۱( هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد وصول آن مشمول مقررات ماده ۲ قانون اجرای محکومیت‌های مالی است چنانچه مهریه بیشتر از این میزان باشد در خصوص مازاد فقط توانایی زوج ملاک پرداخت است. رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.) البته باید گفت قانون جدید در حقیقت میزان مهریه را محدود نکرده و فقط ضمانت اجرای مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه را کاهش داده است. ضمانت اجرای کیفری مهریه مذکور آن است که اگر مرد از پرداخت آن امتناع کند و دادخواست اعسار هم ندهد یا ادعای اعسار او رد شود برابر ماده ۲ قانون محکومیت‌های مالی به تقاضای زن تا زمان تعدیه مهریه حبس می‌شود. اما نسبت به مازاد بر ۱۱۰ سکه ظاهراً ضمانت اجرای کیفری وجود ندارد، و زوجه می‌تواند فقط از طریق مدنی و با مراجعه به دادگاه و اثبات توانایی زوج حق خود را استیفا کند.
تعدیل مهریه های ریالی
با توجه به تورم شدید و تنزل فاحش ارزش پول در چند سال اخیر،مهریی‌هایی که به پول رایج ایران بود ارزش خود را تا حد زیادی از دست داد و زن نمی‌توانست چیزی به دست بیاورد و این وضع با عدالت و انصاف سازگار نبود ین رو قانونگذار در سال ۱۳۷۶ درصدد چاره جویی برآمده و برای تعدیل اینگونه مهریه‌ها افزایش مهر بر اساس تغییر شاخص قیمت‌ها را پیش بینی کرد بنابراین یک تبصره به شرح زیل به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی الحاق شد:( چنانچه مهر وجه رایج باشد مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری ترازی کرده باشند.)
شرایط صحت مهریه
هرگاه مهریه فاقد یکی از شرایط صحت باشد باطل ولی عقد صحیح است. مثلاً اگر مالی که به عنوان مهریه تعیین شده مجهول یا نامعین باشد یا پس از عقد معلوم شود در حین عقد وجد نداشته یا مهر مال غیر بوده و مالکش آن را تنفیذ نکند در این گونه موارد مهریه باطل است.اما از آنجا که مهر یک امر فرعی و تبعی است و از ارکان نکاح به شمار نمی‌آید بطلان مهریه به صحت نکاح لطمه نمی‌زند. یادتان باشد در صورتی که مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا مالک ملک غیر باشد در صورت سوم مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود.
ضمانت اجرای مهریه
مالکیت زن بر مهریه و ضمانت اجرای آن بر ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی :(به مجرد عقد زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.) بنابراین اگر مهر عین معین باشد با تحقق نکاح آن عین به مالکیت زن در می‌آید و زن حق هرگونه انتفاع و تصرف مالکانه در آن خواهد داشت، چنانکه می‌تواند آن را بفروشد یا ببخشد یا اجاره دهد.
اگر مهر عین کلی باشد مانند مقداری پول یا طلا به محض وقوع عقد شوهر بدهکار آن می‌گردد.و زن می‌تواند آن را مطالبه کند مگر اینکه مدت یا اقساطی جهت تادیه آن منظور شده باشد.ماده ۱۰۸۳ قانون مدنی می گوید:(برای تادیه تمام یا قسمتی از مهر می‌توان مدت یا اقساط قرار داد.)
چنانکه گفتیم زن به مجرد عقل مالک مهریه می‌شود و می‌تواند آن را از شوهر مطالبه کند و برای احقاق حق خود به طرق قانونی مانند رجوع به دادگاه و صدور اجرایی ثبتی متوسل شود به علاوه قانون به زن حق داده است که تا مهر خود را دریافت نکرده از تمکین خودداری نماید این حق معروف به حق حبس می‌باشدماده ۱۰۸۵ قانون مدنی در این زمینه مقرر می‌دارد :(زن می‌تواند تا مهر به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی در مقابل شوهر دارد امتناع کند مشروط بر اینکه مهر او حال باشد و این امتناع مسقط (از بین برنده) حق نفقه نخواهد بود. طبق این ماده حق حبس مشروط به این است که مهر زن حال یعنی بدون مدت و قابل وصول به واسطه عقد باشد.هرگاه مهر مدت‌دار باشد برابر ماده ۱۸۵ قانون مدنی زن حق حبس ندارد.
البته محدودیت دیگری برای حق حبس نیز مقرر شده است و آن این است که اگر زن قبل از دریافت مهریه از شوهر تمکین کند یعنی حق حبس او ساقط می‌شود و دیگر نمی‌تواند به عنوان عدم تعدیل مهریه از انجام وظایف زناشویی خودداری نماید ،که در ماده ۱۸۶ قانون مدنی آمده است:( اگر زن قبل از اخذ مهر به اختیار خود به ایفا وظایفی که در مقابل شوهر دارد قیام نمود،دیگر نمی تواند از حق حبس استفاده کند.معذلک حقی که برای مطالبه مهر دارد ساقط نخواهد شد.) بایستی گفت مقصود قانونگذار از ایفای وظایف زناشویی نزدیکی با شوهر و به تعبیری دیگر تمکین خاص اوست نه وظایف دیگر. البته یادتان باشد برابر ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی هنگامی که زن با اعمال حق حبس خود از تمکین خودداری کند ناشزه محسوب نمی‌شود و مستحق نفقه می‌باشد.
وصول مهریه
علاوه بر اینکه زوج می‌تواند تا مهریه به او تسلیم نشده از ایفای وظایفی که در مقابل شوهر دارد امتناع کند بر ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به مجرد عقل زن مالک مهریه می‌شود و اگر مهر عین معین باشد آن عین به ملکیت زن در می‌آید و اگر مهر عین کلی باشد مثل مقداری طلا یا مبلغی وجه نرم به محض وقوع عقد شوهر به همسر خود بدهکار می‌شود و چنانچه مدت یا اقساطی برای تادیه مقرر نشده باشد زن می‌تواند آن را مطالبه کند. برای مطالبه وصول مهریه دو طریق قانونی وجود دارد : رجوع به مراجع قضایی و رجوع به دایره اجرای ثبت.
مراجعه به دادگاه : مرسوم است که میزان مهریه و مشخصات آن در قباله نکاح ذکر می‌شود و قبال نکاح که به وسیله سردفتر ازدواج تنظیم می‌شود از جمله اسناد رسمی است و اگر موعدی برای تادیه مهریه معین نشده باشد،پس از تحقق نکاح زن می‌تواند برای وصول آن اقدام کند. زن با اینکه سند رسمی لازم الاجرا در دست دارد می‌تواند به دادگاه صالح برای الزام شوهر به پرداخت مهریه مراجعه و اقامه دعوا نماید.
دادگاه نیز نمی‌تواند به بهانه لازم الاجرا بودن قباله نکاح و امکان وصول مهریه از طریق اجرای ثبت از رسیدگی به دعوای زن امتناع کند.پس از قطعیت دادنامه زن حق دارد بر اساس قانون اجرای احکام مدنی مصوب سال ۱۳۶۵ تقاضای صدور اجرایی نماید و در صورت امتناع محکوم علیه از پرداخت مهریه اموال وی را به دایره اجرای احکام معرفی کند تا از طریق توقیف و فروش اموال مزبور طلب زوجه وصول گردد.
رجوع به دایره اجرای ثبت : معمولاً مهریه و میزان و خصوصیت آن در قباله نکاح درج می‌گردد و چون قبال نکاح جزو اسناد رسمی است و طبق مواد ۹۲ و ۹۳ قانون ثبت اسناد املاک مدلول سند رسمی راجع به دیون و املاک و اعیان بدون احتیاج به صدور حکمی از مراجع قضایی لازم الاجراست زن می‌تواند از طریق دایره اجرای ثبت و صدور اجرایی ثبتی مهریه خود را وصول کند .
اثر انحلال ازدواج در مهریه
انحلال نکاح به یکی از علل‌های قانونی در پاره موارد در مهریه اثر می‌گذارد درباره مهرالمسمی با این که زن به مجرد مالک مهری می‌شود و می‌تواند هرگونه تصرفی در آن نماید انحلال نکاح گاهی در آن موثر است به شوهر برگردد حکم مسئله متفاوت می‌باشد.هرگاه مهر در عقد معین نشده و قبل قبل از تعیین مهریه نکاح منحل شود بر حسب اینکه انحلال نکاح قبل یا بعد از نزدیکی باشد حکم مسئله متفاوت می‌باشد. اگر نکاح قبل از تعیین مهریه و بعد از نزدیکی منحل شود زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. اما اگر نکاح قبل از تعیین مهریه و قبل از نزدیکی منحل شود بر حسب اینکه علت انحلال نکاح طلاق یا فسخ یا فوت باشد متفاوت است.
باید گفت طبق قانون با فسخ یا فوت قبل از نزدیکی و تعیین مهر گاه قبل از نزدیکی به تعیین مهریه نکاح به علت فست یا فوت یکی از زوجین منحل شود زن مستحق هیچگونه مهریه‌ای نخواهد بود.
روند دریافت مهریه با وکلای گروه حقوقی دارتوت
در این راستا وکلای گروه حقوقی دارتوت با بهره گیری از روش های قانونی به شما کمک می کنند تا در فرآیند دریافت مهریه و دعاوی حقوقی و کیفری آن تنها نبوده و در کوتاه ترین زمان ممکن و حداقل خسارت وارده مشکل خود را حل کنید.برای دریافت مشاوره همین حالا با ما تماس بگیرید.
همین الان مشاوره بگیر
▪ ارتباط با ما
جهت دریافت مشاوره رایگان، می‌توانید به دو صورت حضوری و تلفنی، با ما در ارتباط باشید.
آدرس: تهران، میدان ونک، خیابان گاندی شمالی، کوچه صانعی غربی، پلاک ۲۱، طبقه سوم، واحد ۳۰۳
▪ دسترسی سریع
(لطفا VPN خود را روشن کنید)
▪ آخرین مقالات دارتوت
مشاوره و تماس
وکلای گروه حقوقی دارتوت، با بهره‌گیری از روش‌های قانونی به شما کمک می کنند تا در فرآیند دعاوی مربوط به افترا و آثار حقوقی و کیفری پس از آن تنها نبوده و در کوتاه ترین زمان ممکن و حداقل خسارت وارده در دعوای خود پیروز شوید. شما می‌توانید برای دریافت مشاوره حضوری یا آنلاین همین حالا با شماره‌های 09128508709 و 09904040616 تماس بگیرید.
درخواست مشاوره تخصصی
چرا دارتوت را باید انتخاب کنید؟
سئوالات متداول
بیشترین سئوالاتی که شما از ما پرسیده‌اید و ما پاسخ داده‌ایم:
مسائل مالیاتی، همیشه پیچدگی خاص خود را دارند که نیاز است برای جلوگیری از جریمه‌های متعدد، یا کارشناسان مالیاتی مشورت نمایید.
انعقاد قرارداد، نکات بسیاری دارد که باید مفاد آن، به صورت کامل و واضح و شفاف درج شود. برای راهنمایی بیشتر، با کارشناسان دارتوت در تماس باشید.
برای دریافت اجرت المثل زن، باید به دادگاه مراجعه کرد و دادخواست مطالبه اجرت المثل ایام زوجیت را ارائه داد.
